سرابی به نام تکمیل ظرفیت آزمون دکتری

نقدی بر اطلاعیه وزارت علوم در خصوص نحوه پذیرش در آزمون دکتری 91

 برای مشاهده اخبار نتایج تکمیل ظرفیت دکتری 91 اینجا را کلیک کنید.

مطلبی که با عنوان مصاحبه با دکتری نادری منش بر روی سایت ایرنا قرار گرفت و سازمان سنجش هم در اقدامی کم سابقه آن را بر روی سایت خود منتشر کرد در واقع اطلاعیه ای غیر رسمی برای پاسخ گویی به ادعای رییس مخلوع سازمان سنجش آموزش کشور بود که توجیهات وزارت علوم در خصوص معرفی حدود یک برابر شرکت کنندگان را در بر داشت. در نوشته زیر نگاهی کوتاه و انتقاد آمیز به این اطلاعیه خواهیم داشت. (برای مطالعه متن مصاحبه بر روی تصویر کلیک نمایید).

1- اطلاعیه ای سرشار از مغالطعه : مغالطعه یا درست نمایی استفاده از ابزارهایی برای فریب ذهن مخاطب با استفاده از استدلال هایی به ظاهر منطقی است. خواه این استدلال ها از پایه اشتباه باشد و خواه در جای دیگر صحت داشته باشند.

1-1- توسل به واضحات : معرفی شدگان دارای بالاترین رتبه ها در رشته های امتحانی خود هستند و هیچ فردی نیست که ادعا کند دعوت به مصاحبه نشده است درحالیکه رتبه های بعد از او برای مصاحبه معرفی شده اند.

نکته آغازین این اطلاعیه مطلب فوق است که تقریبا مورد مجادله هیچ کس نیست و اعتراض کنندگان نه صحت آن را زیر سوال برده اند و نه در اعتراضات خود به آن اشاره کرده اند. آوردن چنین جمله ای تنها برای جلب نظر خواننده به کار برده شده تا حقانیت خود را تثبیت کنند.

1-2- حداقل سه برابر ظرفیت پذیرش در هر کدرشته محل از میان دارندگان بالاترین رتبه ها به دانشگاه ها معرفی شده اند.

نکته دیگری که در واقع استدلال بنیادین سازمان سنجش و وزارت علوم را تشکیل می دهد معرفی سه برابر به هر کد رشته است. امر دیگری که معترضان هم آن را قبول دارند. هدف چنین استدلالی تنها مبهم کردن و گیج کردن مخاطبانی است که تخصصی در این بحث ندارند. به هر حال توجه به این نکته که سه برابر هر کد رشته موجب معرفی یک برابر ظرفیت مجموع می گردد نکته ای است که گرچه برای ما  و شما جا افتاده است اما مخاطبان عادی قطعا به آن توجه نخواهند کرد.

2- نگاه از جنبه رأفت : امسال هر فرد درصورت داشتن نمره لازم، به جای سه دانشگاه به چهار دانشگاه معرفی شده است.

این عبارت حربه تبلیغاتی دیگری است که امسال مسئولین به طور مداوم به آن توسل می کنند و نتیجه شنیدن چنین بحثی برای مخاطب بی توجه این است که ” اینها با چهار انتخاب هم معرفی نشده اند چه رسد به سه انتخاب! “. اما با کمی تعمق متوجه خواهیم شد که معرفی به چهار دانشگاه اگر به هر کد رشته سه برابر معرفی شده باشد باعث کمتر شدن افراد معرفی شده به مصاحبه خواهد شد و اگر اثر این موضوع چندان واضح نیست به این دلیل است که به گفته مسئولین به کد رشته های شبانه 4 برابر ظرفیت و به کدهایی نظیر بین الملل 5 برابر ظرفیت معرفی شده اند و این امر باعث شده که حدود همان یک برابر به مصاحبه دعوت شوند. البته با توجه به اینکه برخی به کمتر از چهار کد رشته معرفی شده اند ( نظیر کسانی که شبانه انتخاب نکرده اند و نمره لازم برای چهار روزانه را هم نداشته اند یا کسانی که تنها به بین الملل معرفی شده اند ) تعداد به قول مسئولین به حدود یک و نیم برابر ظرفیت رسیده است.

3- توسل به سهمیه ها : وی به مصوبه مجلس شورای اسلامی مبنی بر اختصاص 30 درصد سهمیه آزمون دکتری به مربیان دانشگاه ها و 20 درصد به ایثارگران اشاره کرد .

در آزمون امسال سهمیه ها سپر بلای دیگری برای مسئولین هستند. گرچه بحث متأسفانه بحث سهمیه ها در کنکور دانشگاه ها همواره به صورتی مبهم مطرح بوده است و به گونه ای برخورد می شود که گویا حق اضافه ای به آنها داده شده است و باید این موضوع به سکوت گذرانده شود در حالی که رزمندگان و شهدا حق مسلمی بر عهده ما دارند. شفافیت در بحث سهمیه ها قطعا کمک زیادی به روشن شدن روال تمام کنکورها خواهد کرد. مثلا معلوم نیست تعداد کل ثبت نام کنندگان هر یک از سهمیه های نامبرده چه تعداد بوده است؟ آیا در حدی بوده است که نسبت به 180 هزار شرکت کننده 50 درصد پذیرش را توجیه نماید؟ قطعا 30 درصد پذیرش در گذشته با توجه به نوع داوطلبان آزمون دکتری در آن زمان که خود مربیان بخش مهمی از شرکت کنندگان را تشکیل می داده اند شاید منطقی بوده است اما اکنون که مربیان درصد کمی از شرکت کنندگان را شامل می شوند یا باید این سهمیه کاهش داده شود یا به طور کلی روال پذیرش اینگونه داوطلبان مجزا شود. تا داوطلبان با اطلاع دقیق از ظرفیت ها و شانس قبولی در دوراهی کنکور دادن یا ندادن انتخاب مسیر کنند.

از سوی دیگر وقتی که در مجموع به قول خود مسئولین تنها 16 هزار نفر به مصاحبه دعوت شده اند چه جای بحث سهمیه و غیر سهمیه! مهم این است که کل مصاحبه شوندگان تنها یک و نیم برابر پذیرش است و این امر نتایج نامناسبی در پی خواهد داشت که قبلا به آن اشاره کرده ایم.

4- تناقض در مطالب : چنانچه سهمیه مربیان و ایثارگران را نیز از آزمون دکتری کنار بگذاریم از مجموع 16 هزار نفری که برای مصاحبه به دانشگاه ها معرفی شده اند نیز در نهایت 7 هزار نفر از داوطلبان آزاد می توانند صندلی های دکتری را پر کنند و پذیرفته شوند.

با اینکه در اطلاعیه تصریح شده است که 50 درصد پذیرش توسط سهمیه ها پر خواهد شد اما قرار است از ظرفیت 10 هزار نفری 7 هزار نفر سهمیه آزاد پذیرش شوند! این امر تنها با توجه به این شرط منطقی خواهد بود که در نظر بگیریم : سهمیه مربیان و ایثارگران نیز درصورتی می توانند به دانشگاه معرفی شوند که حداقل 80 درصد نمره دارنده آخرین رتبه قبولی در رشته امتحانی خود را کسب کرده باشند . یعنی باید حدود دو هزار نفر از داوطلبان سهمیه که بخش زیادی از آنها را اساتید دانشگاه ها تشکیل می دهند 80 درصد نمره آخرین فرد قبول را نیاورند!

5- پاک کردن صورت مسئله : سال گذشته، داوطلبان دارای بالاترین رتبه ها به میزان 7 تا 9 برابر ظرفیت به دانشگاه ها معرفی شدند که این خود مشکلاتی به دنبال داشت از جمله اینکه دانشگاه ها از تعداد زیاد داوطلبان گلایه داشتند و انجام آن را دشوار و زمان بر می دانستند و از طرف دیگر داوطلبان نیز گلایه مند بودند که به دلیل تعداد زیاد، امکان مصاحبه عمقی و طولانی از آنها وجود نداشته و مصاحبه با عجله انجام گرفته است.

آیا  گلایه دانشگاه ها دلیلی منطقی برای حذف یک راهکار مناسب است؟ آیا گلایه دانشجویان مبنی بر ارزیابی غیر دقیق را باید اینگونه پاسخ داد؟ وقتی هزینه مصاحبه را خود داوطلب پرداخت می کند چرا باید دانشگاه ها گلایه مند باشند؟ اگر هزینه پرداختی کم است و برای دانشگاه ها سودی ندارد هزینه را بیشتر کنید! یا بخشی از آن را دولت پرداخت کند. به هر حال شرایطی فراهم شود که دانشگاه ها از تعداد بیشتر داوطلبان استقبال کنند. گذشته از اینکه تعداد معرفی شده بیشتر به معنای حق انتخاب بیشتر دانشگاه هاست و قطعا اگر زمان کافی به آنها داده شود و تحت فشار زمانی قرار داده نشوند خود آنها نیز به این امر راغب خواهند بود.

ممکن است گفته شود که در گذشته نیز که آزمون دکتری به صورت غیر متمرکز بوده است هم همین تعداد به مصاحبه دعوت می شدند. باید در جواب گفت که همان موقع هم روال غلطی بوده است. اگر فرض کنیم که دانشگاه ها با دانشجویان خود مانند دانش آموختگان دانشگاه های دیگر رفتار می کرده اند قطعا افرادی که  بالاترین نمره آزمون کتبی را در دانشگاه های مختلف کسب می کردند تقریبا یکسان بوده اند. یعنی افراد مشابهی به دانشگاه های مختلف معرفی می شدند و پژوهشگرانی که نمره کتبی خوبی نداشته اند از ورود به میدان جا می مانده اند.

لذا اکنون که با نیمه متمرکز کردن آزمون چنین معضلاتی شفاف گردیده اند بهتر است مسئولین به جای پاک کردن صورت مسئله ها به حل معضل بیاندیشند.

6- سراب تکمیل ظرفیت : وی مجاز شناخته شدن 34 هزار داوطلب آزمون دکتری برای انتخاب رشته را یک نوع شانس و فرصت برای این افراد خواند و گفت: داوطلبانی که مجاز به انتخاب رشته شده اما برای مصاحبه به دانشگاه ها معرفی نشده اند این امکان را دارند که در مرحله تکمیل ظرفیت شرکت کرده و انتخاب رشته داشته باشند.

کسانی در آزمون سال قبل هم شرکت داشته اند نمی توانند احساس ناخوشایند خود در هنگام شنیدن نام تکمیل ظرفیت را کتمان کنند. واژه ای که با اعتراضات سال قبل آزمون دکتری پا به میدان گذاشت و عمر عده  زیادی از نخبگان کشور را به هدر داد.

بگذارید ابتدا از همان تکمیل ظرفیت سال قبل شروع کنیم. سال گذشته با پذیرش حدود 5 هزار نفری دکتری در حدود 15 هزار نفر به مصاحبه دکتری دعوت شدند. سر و صدا ها شروع شد ، بحث تکمیل ظرفیت مطرح گردید و دست کم 20 هزار نفر از رتبه های لب مرز و نزدیک لب مرز چشم انتظار شدند. وزارت علوم با تلاش فراوان حدود 3000 ظرفیت جدید در دانشگاه ها ایجاد کرد که نیازمند مصاحبه 9000 داوطلب بود و مسئله اصلی ایجاد شد! از 15 هزار نفر معرفی شده به مصاحبه حدود 10 هزار نفر باقی مانده بودند که با توجه به رتبه خود اولویت بالاتری نسبت به سایر داوطلبان داشتند. پس این تعداد دوباره به مصاحبه رفتند و باز سر خیلی ها بی کلاه ماند.

حالا اگر به فرض وزارت علوم بتواند برای آزمون امسال 5 هزار نفر ظرفیت جدید در تکمیل ظرفیت ایجاد کند، با توجه به اینکه دست کم 6000 نفر از پذیرفته نشدگان این مرحله رتبه هایی بهتر از سایرین دارند آیا فرد جدیدی به مصاحبه خواهد رفت؟ قطعا تنها راه معرفی افراد جدید به مصاحبه، دعوت از افراد جدید به مصاحبه در همین مرحله است و گرنه تکمیل ظرفیت تنها به کام پذیرفته نشدگان مصاحبه های فعلی است!