میراثی از لجبازی ها

مدیریت فرهاد دانشجو در دانشگاه آزاد با کاهش اقبال دانشگاه ها همراه شد. صندلی های خالی در دانشگاه ها البته فقط مختص دانشگاه های غیرانتفاعی و پیام نور نبود؛ دانشگاه آزاد برخلاف توسعه زیرساخت هایش با کمبود دانشجو مواجه شد. پس توسعه تحصیلات تکمیلی در دستور کار قرار گرفت. همان نسخه ای که کامران دانشجو، وزیر علوم دولت دوم محمود احمدی‌نژاد برای دانشگاه های دولتی پیچید: «دانشگاه های مادر باید به سمت تحصیلات تکمیلی بروند و دوره های کارشناسی در دانشگاه های درجه پایین تر ادامه پیدا کند.»

این نسخه البته در دانشگاه آزاد با موانعی همراه بود؛ اگر دولت دهم پس از اعتراض هایی تصمیم گرفت شبانه، ظرفیت دوره دکتری را تا ۱۰ درصد اضافه کند و البته به دانشگاه های غیرانتفاعی هم مجوز تحصیلات تکمیلی بدهد، اما دست دانشگاه آزاد بسته بود؛ چه اینکه احمدی نژاد اصلا دل به دانشگاه آزاد نمی داد. چه زمانی که عبدالله جاسبی رییس این دانشگاه بود و چه زمانی که یکی از برادران دانشجو دومین رییس تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی شد. پس طبیعی است که شورای عالی انقلاب فرهنگی و به موازات آن شورای گسترش آموزش عالی کاری برای دانشگاه آزاد نکنند.

نتیجه این شد که دانشگاه آزاد برای گسترش تحصیلات تکمیلی، تامین بودجه و خالی نماندن صندلی های واحدهای خارج از تهران، قانون را دور زد؛ به اسم واحد علوم و تحقیقات دانشجو جذب می کرد و به واحدهای دیگر می فرستاد. و البته بدون توجه به زیرساخت های علمی واحدهای خود.

مجتبی علوی فاضل، معاون فعلی سنجش و پذیرش دانشگاه آزاد شیوه توسعه تحصیلات تکمیلی در دوره مدیریت فرهاد دانشجو را چنین روایت می کند: «در دولت گذشته وزارت علوم وظیفه قانونی اش را انجام نداد و دانشگاه آزاد را به شدت تحت فشار قرار داد. متاسفانه سالها به دلیل برخورد با دانشگاه آزاد رشته هایی که شرایط تاسیس قانونی را داشتند، درواقع در دوره گذشته تصویب کد-رشته های دانشگاه آزاد متوقف شود. این درحالی است که وزارت علوم این اجازه را ندارد که جلوی رشد و توسعه دانشگاه‌ها را بگیرد. قانون مشخص کرده که وزارت علوم موظف است در سریعترین زمان رشته ها را بررسی کند و مجوز تاسیس را بدهد. اما دفتر گسترش آموزش عالی در دوره گذشته کد-رشته های تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد را تصویب نکرد.»

همچنین سید حسین حسینی، مدیر کل دفتر گسترش آموزش عالی به خبرآنلاین می گوید: «این ماجرا به سال ۸۹ و ریاست فرهاد دانشجو در دانشگاه آزاد بر می گردد که حدود ۱۵۰۰ بدون مجوز اعلام شده بود اما این رشته ها به قوت به کار خود ادامه داده بودند.»

اما دانشگاه آزاد چگونه توانست در دوره گذشته توسعه تحصیلات تکمیلی داشته باشد؟

قانون را دور زدند

معاون سنجش و پذیرش دانشگاه آزاد، دراین باره به خبرآنلاین می گوید: «در دوره گذشته برای جذب دانشجو در دوره تحصیلات تکمیلی، قانون را دور زدند؛ مثلا به اسم سرریز واحد علوم و تحقیقات تهران به تمام واحد های کشور می فرستادند. به جای اینکه مثلا واحد علوم تحقیقات دکتری برق فقط ۵ تا دانشجو بگیرند، ۳۰ تا، می گرفت، اما ۵ تا ۵ تا می فرستادند به واحدهای دیگر. بدون توجه به اینکه امکانات وجود دارد یا نه.»

به گفته علوی فاضل دانشگاه آزاد در دوره مدیریت قبلی فقط مجوز جذب دانشجو دوره های تحصیلات تکمیلی در ۴۰۸ کد-رشته داشته است، اما در هزار کد-رشته دیگر در واحدهای دیگر، دانشجو توزیع کرده بودند.

نکته اینجاست که سال گذشته هم این اتفاق افتاده است، اما دانشگاه آزاد پس از آن درخواست مجوز داده.

معاون سنجش و پذیرش دانشگاه آزاد می گوید: «در آخرین آزمون دکتری که در دوره قبل برگزار شد، در ۴۰۸ رشته ای که در دفترچه بود، حدود ۸ هزار نفر ثبت نام نهایی و وارد دوره دکتری شدند. یعنی به طور متوسط ۲۰ دانشجو برای هر کد-رشته پذیرش شد. این درحالی است که ظرفیت مصوب پایه ابلاغی فقط ۷ نفر است. در دوره جدید در ۱۴۲۹ کد-رشته دکتری، ۱۲ هزار نفر ثبت نام کرده اند؛ متوسط هر رشته ۹ نفر. ضمن اینکه برای برخی واحدها که امکانات کمتری دارند، ۵ نفر سهمیه در نظر گرفته شده و برخی واحدها مثل علوم تحقیقات به دلیل داشتن امکانات خوب، ۱۰ نفر، پذیرش دارند.»

چرا اردیبهشت؟

از فروردین امسال اما دانشگاه آزاد درخواست مجوز داده است. همچنین مدیرکل دفتر گسترش آموزش عالی دراین باره می گوید: «ما از گذشته از زمانی که تیم جدید وزارت علوم مستقر شده در مورد رشته هایی از دوره گذشته فاقد مجوز بودند، گزارش هایی را اعلام کردیم. منتها در همان موقع صورت‌جلسه ای تنظیم شد که به دانشگاه آزاد اجازه داد تا مهر 93 پذیرش دانشجو در دوره تحصیلات تکمیلی داشته باشند تا در این فاصله دانشگاه آزاد بیاید شرایط خود را اعلام و مجوز اخذ کند.» (اینجا را بخوانید)

همچنین علوی فاضل معاون سنجش و پذیرش دانشگاه آزاد می گوید: «ما برای کسب مجوز رشته از وزارت علوم و قانون گرایی، حدود ۷۰ واحد دانشگاهی را تجمیع کردیم. یعنی از ۴۷۰ واحد دانشگاهی به ۴۰۰ واحد رسیده است. ساماندهی رشته و تحصیلات تکمیلی از از اهداف دانشگاه بوده است. در ادامه به شورای گسترش آموزش عالی، درخواست مجوز دادیم. تصویب شدن کد-رشته های جدید، فرآیند طولانی مدت و پر حجمی است. درواقع یک شبه نمی توان این فرآیند را طی کرد. چندماه زمان می برد. برای اینکه فرآیند تکمیل شود، در دفترچه آزمون نوشته شد «مجوز تا اردیبهشت ۹۴». این درحالی است که رشته های ما دایر بوده است، در سال‌های گذشته دانشجو پذیرش می کردند، اما مجوز قانونی برای تربیت دانشجو نداشتند.»

غیر از این مدیرکل دفتر گسترش آموزش عالی در مورد شرایطی که باعث غیرمجاز شدن برخی رشته ها می شود می گوید: «همه دانشگاه ها چه دولتی و چه غیر دولتی برای ایجاد هر رشته باید تقاضا های خودشان را به دفتر گسترش آموزش عالی ارائه دهند و حسب موضوع اگر مرتبط با وزارت علوم باشد، وزارت علوم و اگر مربوط به وزارت بهداشت باشد باید به وزارت بهداشت ارسال کنند.»

به گفته او بالاترین مرجع قانونی که در این مورد وجود دارد شورای گسترش آموزش عالی است که در هر دو وزارتخانه فعالیت دارد: «بنابراین هر رشته ای که بخواهد مجوز پذیرش دانشجو را اخذ کند باید از شورای گسترش آموزش کشور مجوز خود را بگیرد و هر رشته ای را که بدون کسب مجوز از این مراجع اعلام ظرفیت دانشجو کنند غیر قانونی است و دانش آموختگان آنها هم از نظر وزارت علوم و وزارت بهداشت مدرکشان از درجه اعتبار ساقط می شود. بنابراین در این ارتباط هم همین است.»

مجوزها صادر می شود؟

همه این توضیحات به یک طرف، سوال مهم اینجاست که آیا مجوزهای رشته های جدید صادر می شود؟ به گفته معاون سنجش و پذیرش دانشگاه آزاد، مشکلی از این بابت نیست: «داوطلبان و دانشجویان دانشگاه آزاد صد در صد مطمئن باشند که همه رشته محل های دانشگاه آزاد مجوز قانونی دارند و از نظر مقررات کشور هیچ مشکلی ندارند. بنابراین شایعات و خبرسازی ها کاملا تشویش اذهان عمومی است. رشته های اکنون هم اصلا جدید نیستند، همه این رشته ها دایر بودند، اما مجوز نداشتند.»

علوی فاضل می گوید: «برای تایید مجوزها، پرونده همه این رشته ها، لیست هیات علمی، ‌آمار هیات علمی و … به مجلس، ‌وزارت علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی فرستاده ایم. با مجلس چندین جلسه گذاشتیم، با وزارت علوم مرتب جلسه داریم. چند جلسه با حضور وزیر علوم و سرپرست وزارت علوم برگزار کردیم و کاملا در جریان فرآیندها هستند. تلاش می کنیم مشکلات سال های گذشته را حل کنیم و رشته ها را قانونمند کنیم.»