آینده‌اندیشی درباره خروجی دوره‌های دکتری در حل مسائل نظام آموزش عالی کشور ضرورتی است که باید به آن پرداخت و عدم توجه به این نظام در آینده آن را با چالش‌های جدی مواجه خواهد کرد.

به گزارش خبرگزاری آنا، کیفیت آموزش عالی دغدغه اصلی جامعه علمی کشور است البته اینکه چه‌کار انجام دهیم تا این کیفیت بهبود پیدا کند، نیز از اهمیت ویژه برخوردار است. بهبود کیفیت مستلزم کار پژوهش است، باید برای حل مسائل و مشکلات برنامه‌ریزی کنیم. کار پژوهشی به‌طور مشخص از دوره دکتری آغاز می‌شود هرچند که باید گفت خوشبختانه این دوره آموزش عالی در کشور گسترش پیداکرده است.

البته سؤالاتی وجود دارد که اگر پاسخ آن‌ها را بدانیم یک‌قدم به جلو گام برداشته‌ایم. مانند اینکه تعداد دانشگاه‌هایی که در سطح کشور دانشجوی دکتری می‌پذیرند چه تعداد است و تعداد این دانشجویان در دانشگاه‌های دولتی و چه در دانشگاه‌های غیردولتی و آزاد اسلامی چه اندازه است؟ چرا؟ زیرا دوره‌های دکتری آموزش عالی درنهایت کار پژوهشی انجام می‌دهند که در موضوع آن، مسائل نظام آموزش عالی نیز وجود دارد.

یکی از مسائل آموزش عالی به‌خصوص در مقطع تحصیلات تکمیلی، صدای فروختن پایان‌نامه ارشد یا رساله دکتری در حاشیه میدان انقلاب، است. مسائل بسیاری در آموزش عالی کشور مطرح است و باید در دانشگاه‌ها این مسائل جدی گرفته شود و دانشجویان نیز در رساله‌هایشان باید آن‌ها دنبال کنند تا نتیجه‌ای حاصل شود و وزارت علوم از نتایج آن بهره‌مند شود.

اما سؤال مهم این است، دوره دکتری آموزش عالی چه کمکی به شناسایی مسائل آموزش عالی کرده است و تا چه اندازه این‌همه دوره‌ای که ایجادشده باید با نتیجه‌گیری کمک‌رسانی رساله‌ها به این موضوع باشد؟

سؤال دوم این است موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی چطور می‌خواهد خود را در آیینه ببیند؟ چه‌کار باید انجام داد؟ لذا باید فکری بیندیشید تا در آینده پژوهش در آموزش عالی، تبدیل به یک کار جدی بشود تا تحلیل سیاست آموزش عالی را بتواند انجام بدهد. آموزش عالی باید در این زمان از این نظر که مسائلش را بشناسد، هدایت کنند و نتیجتاً سیاست‌هایی که قرار داده می‌شود، مورد بازبینی قرار بگیرد تا مشخص شود در راستای مثبت پیش رفته یا مشکل داشته است.

در همین راستا، سؤال سومی مطرح می‌شود، اینکه آیا می‌توانیم علاقه‌مندان به پژوهش در آموزش عالی را دورهم جمع کنیم و این‌ها را به هم وصل کنیم. در دنیایی که امروزه فناوری اطلاعات بسیار کمک ‌دهنده است باید اتصالی به این‌ها بدهیم.

اگر هدف این جامعه این باشد تا برای کیفیت تحصیلات تکمیلی در رشته آموزش عالی کوشش کند، فقط باید کار مربوط به خود را انجام بدهم و اگر به نتیجه رسید، کاری که محول شد را انجام بدهیم. حال چطور باید این کار را انجام داد؟ اول باید سیستم را ببینیم، این سیستم یک درونداد دارد، یک فرایند و برونداد دارد، یک برونداد نهایی و یک پیامد به همراه دارد.

در رابطه با پیامد باید گفت یک فوق‌لیسانس آموزش عالی باید چاره شود؟ دکتری آموزش عالی باید چه‌کاری انجام بدهد؟ اگر دانش‌آموخته دکتری قرار است بیکار شود، جواب روشن است. اما اگر قرار است شخصی مؤثر باشد، برنامه‌ریزی، ارزیابی و خدمات حرفه‌ای در دانشگاه‌ها باید کمک کند، چه وظایفی از این فرد انتظار می‌رود.

اگر به این سؤال پاسخ دهیم به درونداد می‌رسیم که چه دانشجویی را می‌خواهیم بگیریم، فرایند پذیرش در دوره دکتری را باید مشخص کنیم و بعد به سراغ برنامه درسی برویم که برنامه درسی چگونه باشد. پس‌ازآن به سراغ هیئت‌علمی یعنی به سمت ارزیابی برنامه‌های آموزش عالی در هر یک از دانشگاه‌ها برویم تا به حل مسائل موجود به آموزش عالی کمک کنیم.

لذا آینده‌اندیشی درباره خروجی دوره‌های دکتری در حل مسائل نظام آموزش عالی کشور ضرورتی است که باید به آن پرداخت و عدم توجه به این نظام در آینده آن را با چالش‌های جدی مواجه خواهد کرد.

*عباس بازرگان هرندی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران