در حال حاضر دوره دکتری به دو صورت آموزشی – پژوهشی (دکتری آموزش محور) و پژوهش محور برگزار می‌شود. در این مطلب همه جزییات دکتری پژوهش محور ارائه شده است.

به گزارش پی اچ دی تست، اغلب ظرفیت پذیرش در دوره دکتری به شیوه آموزشی  – پژوهشی اختصاص دارد. این شیوه که اشتباها به آن آموزش محور هم گفته می‌شود، دوره‌ای است که محتوای برنامه آن مشتمل بر واحدهای درسی و گذراندن رساله دکتری است. اما برای برخی رشته‌های تحصیلی جذب به شیوه پژوهش محور هم انجام می‌شود که تمرکز آن بر فعالیت های پژوهشی و رساله دکتری است.

دکتری پژوهش محور چیست؟

بر اساس اعلام سازمان سنجش، شیوه آموزشی – پژوهشی (که اشتباها به آن دکتری آموزش محور هم گفته می‌شود) روشی است که محتوای برنامه آن مشتمل بر واحدهای درسی و پایان نامه است. این شیوه تا سال ۱۳۸۹ تنها شیوه آموزشی در ایران بود و پذیرش دانشجو در همه دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی کشور فقط به این روش صورت می‌گرفت.

در این شیوه، دانشجو پس از موفقیت در گذراندن واحدهای آموزشی و ارائه مدرک زبان معتبر، در آزمون جامع شرکت می کند. بعد از پذیرفته شدن در آزمون جامع دکتری، در هماهنگی با استاد راهنما عنوان رساله انتخاب می‌شود و پس از تصویب پروپوزال، مجوز تدوین طرح پیشنهادی رساله صادر می‌شود.

شیوه پژوهش محور مقطع دکتری تخصصی است که با محوریت پژوهش و مشتمل بر دریافت واحدهای آموزشی محدود و ارائه رساله برگزار می‌شود. برگزاری مقطع دکتری پژوهش محور مشروط به داشتن طرح پژوهشی تقاضا محور (طرح پژوهشی دارای کارفرمای مشخص که برابر قرارداد، اجرای آن به مؤسسه واگذار و اعتبارات کامل آن به همراه هزینه های نظارت بر آن توسط کارفرما تأمین و نتیجه کار نیز تحویل گرفته می‌شود) با کارفرمای مشخص شخصیت حقوقی اعم از دولتی و غیر دولتی است که طی یک قرارداد انجام طرح پژوهشی را به دانشگاه مؤسسه واگذار نموده و تأمین همه هزینه های انجام و نظارت بر اجرای موضوع قرارداد است را تقبل می کند.

به بیان ساده تر، درخصوص دکتری پژوهش محور یک موضوع مهم وجود دارد و آن هم وجود کارفرمایی است که به شما طرح پژوهشی بدهد. بسیاری از داوطلبان بدون اطلاع از این موضوع رشته محل های این دوره را انتخاب کرده و پس از پذیرش دچار مشکل می‌شوند. به خاطر داشته باشید پیدا کردن کارفرما بر عهده دانشجو است.

پذیرش دکتری پژوهش محور بدون آزمون

در گذشته پذیرش دکتری پژوهش محور (وزارت علوم) از طریق سازمان امور دانشجویان صورت می‌گرفت. بدین صورت که متقاضیان درخواست خود را به سامانه این سازمان ارائه می‌کردند و بدون شرکت در کنکور دکتری و تنها با ارزیابی پذیرش می‌شدند.

اما در فروردین ماه ۱۳۹۳ اعلام شد که پذیرش دانشجوی دکتری پژوهش محور بدون کنکور متوقف شده و از امسال پذیرش دانشجو در دوره دکترای پژوهش محور فقط از طریق آزمون نیمه متمرکز دکتری انجام می شود.

بنابراین، در حال حاضر امکان پذیرش بدون آزمون دکتری پژوهش محور وجود ندارد و همه داوطلبان لازم است در آزمون سازمان سنجش شرکت کنند.

دکتری پژوهش محور دانشگاه آزاد

در سال ۱۳۹۳ دانشگاه آزاد اقدام به پذیرش بدون آزمون پژوهش محور در مقطع دکتری کرد. بر اساس اعلام این دانشگاه، متقاضیان دوره دکترای تخصصی پژوهش محور باید در گروه علوم انسانی دارای معدل ۱۸ و در گروه غیر علوم انسانی دارای معدل ۱۷ در مقطع کارشناسی ارشد بودند. گزینش متقاضیان به صورت مرکزی بود؛ به این صورت که افراد واجد شرایط به معاونت پژوهشی دانشگاه معرفی می شدند و برای هر رشته یک گروه داوران تعیین می شد که باید به تأیید رئیس دانشگاه می‌رسید و زیر نظر معاون پژوهشی دانشگاه مصاحبه ها انجام می‌شد.

همچنین دانشگاه آزاد اعلام کرد که در این دوره استادانی که با صنعت و جامعه در ارتباط هستند و دارای پروژه های برون دانشگاهی هستند،  بخشی از هزینه های دوره را تقبل می کنند به این صورت که ۵۰ درصد هزینه به عهده استاد راهنما و ۵۰ درصد بقیه را دانشگاه آزاد اسلامی تأمین می کند. به این ترتیب در این دوره دانشجو شهریه ای پرداخت نمی کند.

لیست رشته های دکتری پژوهش محور دانشگاه آزاد در دفترچه ثبت نام اعلام می‌شد. پذیرش در این شیوه در دانشگاه آزاد بدون نیاز به شرکت در کنکور بود.

از سال ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۵ دانشگاه آزاد اقدام به پذیرش بدون آزمون دانشجوی پژوهش محور کرد، اما از سال ۱۳۹۶ ثبت نام دکتری پژوهش محور دانشگاه آزاد متوقف شد.

پذیرش دکتری پژوهش محور از طریق کنکور دکتری

در حال حاضر جهت پذیرش دکترا پژوهش محور لازم است تمام دانشجویان متقاضی در آزمون نیمه متمرکز دکتری که سازمان سنجش برگزار می‌کند شرکت کنند.

ظرفیت پذیرش پژوهش محور در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها به سازمان سنجش اعلام می‌شود و سازمان سنجش هم رشته‌محل‌های پژوهش محور را در دفترچه انتخاب رشته دکتری اعلام می‌کند.

داوطلبان در مرحله انتخاب رشته می‌توانند رشته‌محل‌های دوره پژوهش محور را انتخاب کنند.

ثبت نام دکتری پژوهش محور چگونه است؟

با توجه به این که پذیرش در این شیوه نیز از طریق آزمون دکتری صورت می‌گیرد، لازم است داوطلبان برای پذیرش دکترا پژوهش محور در کنکور دکتری نیمه متمرکز که سازمان سنجش برگزار می‌کند ثبت نام کنید.

شرایط پذیرش در مقطع دکتری پژوهش محور

مطابق اعلام سازمان سنجش، شرایط پذیرش دانشجو برای مقطع دکتری پژوهش محور به شرح زیر خواهد بود:

• تاثیر آزمون کتبی در پذیرش: ۳۰ درصد
• تاثیر سوابق آموزشی، پژوهشی و فناوری: ۲۰ درصد
• تاثیر مصاحبه علمی و سنجش عملی: ۳۰ درصد
• تهیه طرحواره: ۲۰ درصد

یکی از امتیازات تاثیرگذار در بخش مصاحبه پژوهش محور، ارائه طرحواره است.

* منظور از طرح واره طرح اولیه رساله داوطلبان رشته محل‌های پژوهش محور است که در راستای طرح پژوهشی تقاضا محور که از طرف مؤسسه اعلام شده است، توسط داوطلب تهیه و تدوین و در زمان انجام مصاحبه و بررسی سوابق آموزشی پژوهشی فناوری به صورت مکتوب ارائه می‌شود. عنوان یا عناوین طرح پژوهشی مربوط به هر یک از کدرشته محل‌های پژوهش محور به منظور تهیه طرح واره توسط داوطلبان از طریق سایت مؤسسات پذیرنده اعلام خواهد شد.

تفاوت دکتری آموزشی پژوهشی (آموزش محور) و دکتری پژوهش محور 

در جدول زیر به مقایسه این دو روش تحصیل در مقطع دکتری پرداخته شده است.

طول مدت دوره در هر دو شیوه آموزشی پژوهشی و پژوهش محور حداکثر ۵ سال است. در موارد استثنایی افزایش طول مدت دوره با تشخیص شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه مجاز است و همچنین انتقال تغییر رشته و مهمان در هر دو شیوه ممنوع است.

مزایا و معایب دکتری پژوهش محور

ازجمله مزایای دوره پژوهش محور تمرکز آن بر پژوهش است که علاوه بر توانمند کردن دانشجو در آن زمینه، می‌تواند نتایج خوبی نیز در زمینه علمی به همراه داشته باشد.

ضمن این که با توجه به تمرکز دانشجو بر پژوهش، طبیعتا حاصل کار تحقیقاتی استخراج مقالات بیشتری نسبت به دوره آموزشی پژوهشی است و بدین جهت رزومه قوی‌تری برای دانشجو به همراه دارد.

اما مهم‌ترین مشکل تحصیل در این دوره، قراردادی است که لازم است با یک کارفرمای بیرونی (خارج از دانشگاه) جهت انجام طرح منعقد شود و هر ساله برخی داوطلبان که از قبل برای این موضوع فکری نکرده‌اند دچار چالش می‌شوند. چرا که انعقاد قرارداد با کارفرمای بیرونی که همه هزینه‌های طرح را بپردازد چندان هم کار ساده‌ای نیست. ضمن این که این طرح باید در حد یک رساله دکتری باشد.

شهریه دکتری پژوهش محور

با توجه به این که هزینه طرحی که در این دوره دانشجو به عنوان رساله دکتری انجام می‌دهد توسط کارفرمای بیرونی پرداخت می‌شود، نیازی به پرداخت شهریه برای تحصیل در دوره پژوهش محور نیست.

لیست رشته های دکتری پژوهش محور کجاست؟

کدرشته محل‌های پژوهش محور شامل رشته محل‌هایی از دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی است که دارای طرح پژوهشی تقاضا محور است. لیست رشته ها و دانشگاه‌های دارای پذیرش پژوهش محور در زمان انتخاب رشته و در دفترچه انتخاب رشته اعلام می‌شود.

اعتبار مدرک دکتری پژوهش محور

بر اساس اعلام وزارت علوم، اعتبار مدرک دکتری آموزشی – پژوهشی و پژوهش محور یکسان است و تفاوتی بین آنها وجود ندارد.

تبدیل دکتری پژوهش محور به آموزش محور

برخی داوطلبان پس از پذیرش در دوره دکتری پژوهش محور و مطلع شدن از چالش‌های آن ترجیح می‌دهند که شیوه تحصیل خود را به آموزشی پژوهشی تغییر دهند. اما متاسفانه چنین امکانی فراهم نیست.