فرآیند پیش دفاع متمرکز دکتری تخصصی دانشگاه آزاد اسلامی حذف خواهد شد.

به گزارش خبرگزاری فرهیختگان، سودابه سلیمانی، معاون علوم، مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد با عنوان این مطلب که پیش‌دفاع صرفاً مربوط به معاونت ما نیست، هرچند مسئولیت هماهنگی و برگزاری پیش‌دفاع بر عهده معاونت ما قرار دارد. به‌ویژه در ارتباط با سامانه پژوهشیار که بخشی از نظارت بر عملکرد آن نیز بر عهده من است. بااین‌حال پیش‌دفاع در تمامی معاونت‌ها برگزار می‌شود. معاونت علوم‌انسانی، به طور طبیعی با توجه به جمعیت بالای دانشجویی، درگیر این موضوع به‌مراتب بیشتر است و معاونت ما در مقایسه با آن کمتر درگیر است. فکر می‌کنم حدود یک‌سوم از دانشجویان ما، نسبت به سایر معاونت‌ها، فرایند پیش‌دفاع را طی می‌کنند. بااین‌حال لازم می‌دانم پیش از ورود به اصل بحث پیش‌دفاع، به پیشینه این موضوع اشاره‌ای داشته باشم و یاد و خاطره آقای دکتر طهرانچی، رئیس شهید دانشگاه آزاد اسلامی را گرامی بدارم؛ کسی که مبدع بسیاری از اقدامات مثبت و اثرگذار در دانشگاه آزاد اسلامی بودند. ایشان به‌درستی و بادقت، اگر اشتباه نکنم در سال ۱۳۹۹ موضوع پیش‌دفاع را در دانشگاه آزاد اسلامی اجرایی کردند.

روند برگزاری پیش دفاع متمرکز در دانشگاه آزاد

پیش‌دفاع موضوعی نیست که صرفاً مختص دانشگاه آزاد اسلامی باشد، بلکه در تمامی دانشگاه‌ها وجود دارد و اگر دانشگاه‌های مختلف بررسی شوند، همگی فرایند پیش‌دفاع را دارند؛ اما آنچه در دانشگاه آزاد اسلامی رخ داد، متمرکزشدن پیش‌دفاع دانشجویان بود. این تمرکز در برخی موارد باعث نارضایتی تعدادی از دانشجویان می‌شد؛ اما تصمیمی که در آن مقطع توسط رئیس شهید دانشگاه اتخاذ شد، تصمیمی درست و مبتنی بر دقت بود؛ چراکه هدف این بود یک موضوع مهم در دانشگاه آزاد با حساسیت و نظارت بیشتری دنبال شود. به همین دلیل، تمرکز پیش‌دفاع در سازمان مرکزی شکل گرفت و کمیته‌های پیش‌دفاعی تعریف شدند.

طبیعتاً زمانی که دانشجو در کمیته پیش‌دفاعی شرکت می‌کند و با اعضایی مواجه می‌شود که آن‌ها را نمی‌شناسد، این موضوع می‌تواند به افزایش استرس دانشجو منجر شود. این استرس گاهی ممکن است بر کیفیت ارائه رساله تأثیر بگذارد و در برخی موارد، متأسفانه به‌ عدم قبولی در آن مرحله منجر شود. ما قصد حذف پیش‌دفاع را نداریم؛ اما در حال تغییر رویه برگزاری کل بازه پژوهشی رساله دکتری دانشجویان هستیم. در گذشته، روال به این صورت بود که دانشجو ابتدا از پروپوزال خود دفاع می‌کرد و وارد مرحله پژوهشی می‌شد. این بازه زمانی ادامه پیدا می‌کرد تا حدود یک‌سال بعد، زمانی که دانشجو به دستاوردهای لازم می‌رسید و پیش‌دفاع خود را برگزار می‌کرد. این پیش‌دفاع در ابتدای کار در واحد دانشگاهی انجام می‌شد؛ اما در طول این بازه پژوهشی، عملاً نظارت مستمری وجود نداشت و به‌صورت یک‌باره پیش‌دفاع برگزار می‌شد و در همان مقطع تصمیم‌گیری می‌شد که دانشجو آماده ورود به مرحله دفاع نهایی است یا خیر. ما تصمیم گرفته‌ایم این فرایند را به خود واحدهای دانشگاهی بسپاریم و این اتفاق در همان سطح واحدها رقم بخورد.

به این معنا که گروه‌های آموزشی واحدهای دانشگاهی در طول بازه پژوهشی رساله دکتری، به‌صورت مستمر تحلیل و ارزیابی‌هایی از روند کار دانشجو انجام دهند. این همان رویکردی است که در سایر دانشگاه‌ها و در بسیاری از کشورهای دیگر نیز اجرا می‌شود. در این مدل، دانشجو موظف است گزارش‌های پیشرفت کار خود را در بازه‌های زمانی ۶ماهه ارائه دهد و درصد پیشرفت او مشخص شود. اگر پیشرفت کار دانشجو مقبول واقع شود، پس از تکمیل این مراحل، وارد مرحله پیش‌دفاع می‌شود و فرایند ادامه پیدا می‌کند. با این شیوه، نظارت به‌صورت مستمر انجام می‌شود و زمانی که نظارت مستمر باشد، اگر نقص یا اشکالی وجود داشته باشد، در همان مراحل اولیه شناسایی می‌شود. دانشجو در جلسات ارائه گزارش پیشرفت کار، بازخورد دریافت می‌کند و نواقص به او گوشزد می‌شود. این رویکرد کمک بیشتری به دانشجو می‌کند. در واقع، ما در حال اصلاح رویه هستیم و پیش‌دفاع را از حالت متمرکز خارج می‌کنیم. ان‌شاءالله از نیمسال آینده، این مدل را به‌صورت عملیاتی اجرا خواهیم کرد.

عدم برگزاری پیش‌دفاع‌های متمرکز از نیمسال دوم ۱۴۰۴-۱۴۰۵

 در این مدل، فرایند ارزیابی در واقع یک ارزیابی کمکی برای دانشجویان است، نه صرفاً یک ارزیابی تصمیم‌گیرانه. زمانی که از گزارش پیشرفت کار دانشجو صحبت می‌کنیم، هدف صرفاً ارزیابی نیست، بلکه دانشجو در کنار استادان قرار می‌گیرد و استادان موارد نقص و ایراد را به او اعلام می‌کنند تا نسبت به رفع آن‌ها اقدام کند.

پیش‌دفاع به چه معناست؟ به این معناست که دانشجو پس از دریافت راهنمایی‌ها و کمک‌ها، یک جلسه پیش‌دفاع را با اساتید گروه آموزشی خود برگزار می‌کند و خود را ارائه می‌دهد. این مرحله در واقع آمادگی دانشجو برای دفاع نهایی است؛ آماده‌شدن برای دفاع نهایی که داور از خارج واحد دانشگاهی می‌آید و قصد قضاوت دارد. این فرایند نه‌تنها مضر نیست، بلکه به دانشجو کمک می‌کند. اصطلاح «پیش‌دفاع» همچنان استفاده می‌شود، اما نگرانی‌ها و استرس‌های پیشین مربوط به آن حذف شده است.